Η Χημεία κατά την Περίοδο των Ρωμαίων

Η συνεισφορά των Ρωμαίων στη Χημεία ήταν μάλλον περιορισμένη, αφού κυρίως ενδιαφέρονταν κυρίως για τις πρακτικές εφαρμογές των τεχνικών που ήδη ήταν γνωστές. Οι Ρωμαίοι φιλόσοφοι που συνέβαλαν κυρίως σε θέματα φυσικής και χημείας ήταν ο Λουκρήτιος και ο Πλίνιος. 

Ο Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (Titus Lucretius Carus, 98-55 π.Χ.) ήταν Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος. Διατύπωσε τα διδάγματα της επικούρειας φιλοσοφίας σε ένα μνημειώδες ποίημα 7.415 στίχων στη λατινική γλώσσα, το De Rerum Natura ("Περί της Φύσεως των πραγμάτων"), το μόνο γνωστό του έργο. Ο Λουκρήτιος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των ελληνικών φιλοσοφικών ιδεών και ιδιαίτερα των ατομικών θεωριών του Επίκουρου και κατ' επέκταση των υλιστικών θεωριών του Δημοκρίτου.

 

 

Ο Λουκρήτιος είχε εξαιρετικά ορθολογικές φιλοσοφικές αντιλήψεις για μια εποχή που κυριαρχούσαν μεταφυσικές ιδέες και δεισιδαιμονίες. Ο στόχος του έργου ήταν να απαλλάξει τον νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του θανάτου και απ' ό,τι άλλο αυτά συνεπάγονταν.

Ανέπτυξε διεξοδικά τις θέσεις του Επίκουρου, τον οποίον και αποθεώνει, και εκφράζει τις επικούρειες απόψεις του για τη μεταφυσική, την υλιστική ατομική θεωρία και, γενικότερα, την υπεροχή των φυσικών φαινομένων ως κεντρικής ερμηνείας της λειτουργίας του κόσμου.

Ο Λουκρήτιος αντιπαθούσε και έβλεπε ως αβάσιμο κάθε είδος δεισιδαιμονίας, καθώς δεν πίστευε ότι το Σύμπαν κυβερνάται από θεϊκές παρεμβάσεις ή υπερφυσικές δυνάμεις. Αντίθετα, πίστευε πως τα πάντα έχουν μια λογική εξήγηση.

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Pliny the Elder, 23-79 μ.Χ.), στο έργο του Φυσική Ιστορία (Naturalis Historiae, 77-79 μ.Χ.), διακρίνει τα φυσικά από τα χημικά φαινόμενα και επίσης εξετάζει θέματα ζωολογίας, βοτανικής, μεταλλουργίας και ορυκτών. Η "Φυσική Ιστορία" (31 βιβλία) του είναι ένα πλήρες εγκυκλοπαιδικό σύγγραμμα φιλοσοφίας (ιδιαιτέρως φυσικής φιλοσοφίας), στο οποίο συνοψίζεται όλη η γνώση της εποχής του, ανθολογημένη από διάσπαρτα προγενέστερα ελληνικά και λατινικά συγγράμματα, στους τομείς της μεταφυσικής, της αστρονομίας, των μαθηματικών, της γεωγραφίας, της εθνογραφίας, της ανθρωπολογίας, της ζωολογίας, της βοτανολογίας, της φαρμακολογίας, της ηφαιστειολογίας, της ορυκτολογίας κ.α.

Στην περιγραφή των φυτών, ο Πλίνιος μπόρεσε να συλλέξει αρκετές πληροφορίες για θεραπείες με βότανα. Στο τέλος του έργου του, ως ο μοναδικός Ρωμαίος μετά τον Λουκρήτιο, που είχε για θέμα του ολόκληρο το βασίλειο της Φύσης, προσεύχεται για τις ευλογίες της παγκόσμιας μητέρας. Κατά τους αιώνες που ακολούθησαν η "Φυσική Ιστορία" του χρησιμοποιήθηκε από αναρίθμητους σοφούς ως έγκυρη πηγή τόσο σε θέματα φυσικής φιλοσοφίας, όσο και ιατρικής.

Ο Πλίνιος έκανε αρκετές αναφορές σε μέταλλα και στην κατεργασία τους. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο χρυσός, ο άργυρος, ο σίδηρος, ο μόλυβδος, ο κασσίτερος, ο υδράργυρος και το αντιμόνιο. Αναγνώρισε τις τοξικές ιδιότητες του υδραργύρου, όπως και τις διαφορές στις ιδιότητες μεταξύ του κοινών μορφών σιδήρου και του χάλυβα.

Σημαντική υπήρξε και η συνεισφορά του Πλίνιου στον τομέα των ορυκτών και των ιδιοτήτων διαφόρων μεταλλευμάτων. Μεταξύ πολλών άλλων συνεισφορών του σε θέματα χημείας και μεταλλουργίας, εισήγαγε μέθοδο διάκρισης της καθαρότητας πολύτιμων μετάλλων, όπως και ένα σύστημα χαρακτηρισμού της σκληρότητας των ορυκτών, ως ένα "πρώιμο" σύστημα της σημερινής κλίμακας σκληρότητας Mohs.

Ο θάνατος του Πλίνιου κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στην επιθυμία του να παρατηρήσει για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την έκρηξη του ηφαιστείου Βεζούβιου, που κατέστρεψε το 79 μ.Χ. την Πομπηία και το επίνειό της το Ερκουλάνουμ.

 http://www.chem.uoa.gr